Każdy udzielany kredyt, bank zabezpiecza, aby w przypadku utraty zdolności kredytowej przez kredytobiorcę mógł odzyskać przynajmniej część udzielonego świadczenia. Zabezpieczenia rzeczowe powodują, że osoba, która daje zabezpieczenie ponosi odpowiedzialność ze swojego majątku. Nie odnosi się to tylko do tych osób, których zabezpieczenie kredytu obejmuje cały majątek osobisty. Zabezpieczeniami rzeczowymi są: hipoteka na nieruchomości, zastaw rejestrowy, ogólny lub na prawach, przewłaszczenie na zabezpieczenie, blokada środków na rachunku bankowym, przeniesienie określonej kwoty na własność banku, kaucja.
Czym jest hipoteka?
Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym umożliwiającym zaspokojenie roszczeń banku z obciążonej nią nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własności i pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi kredytobiorcy. Postanowienie hipoteki nie pozbawia właściciela nieruchomości możliwości rozporządzania nią (np. sprzedaży, obciążenia), jeżeli jednak działania zmniejszają wartość nieruchomości i zagrażają bezpieczeństwu hipoteki, bank może żądać ich zaniechania. Powstanie hipoteki uzależnione jest od dokonania wpisu do księgi wieczystej, która jest szczególnego rodzaju rejestrem prowadzonym w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości.
Podstawą dokonania takiego wpisu jest wniosek banku lub kredytobiorcy, przy czym zawiera on dokumenty stwierdzające udzielenie kredytu, jego wysokość, zasady oprocentowania i warunki spłaty. Wyróżnia się następujące rodzaje hipotek: hipoteka zwykła (umowna) - powstaje wg zwykłej procedury, której źródłem jest umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości (jej współwłaścicielem lub użytkownikiem wieczystym) i wierzycielem. Zabezpiecza wierzytelność pieniężną w określonej kwocie, roszczenia o odsetki nieprzedawnione oraz przyznane koszty postępowania. Hipoteka przymusowa - powstaje w wyniku złożenia w sądzie jednostronnego wniosku wierzyciela, którego dłużnikiem jest właściciel nieruchomości, współwłaściciel czy użytkownik wieczysty (nie jest tu potrzebna ich zgoda).
Hipoteka jest często stosowaną formą zabezpieczania kredytów ze względu na stabilność i ponadczasowość. Podstawową jej wadą były przede wszystkim wysokie koszty ustanowienia, w całości ponoszone przez kredytobiorcę. Dlatego była (i jest) stosowana głównie przy udzielaniu kredytów długoterminowych. Aktualnie jednak wysokość opłaty za wpis hipoteki wynosi 200 PLN, a za wykreślenie - połowę tej kwoty; czyli 100 PLN. Ponadto przymusowe egzekwowanie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką (tylko w drodze egzekucji sądowej) - jeśli wystąpi taka konieczność - jest czasochłonne i uciążliwe dla banku, a zaspokojenie roszczeń nie jest pełne z uwagi na ustaloną kolejność ich zaspokajania w postępowaniu egzekucyjnym.
Zastaw jako forma zabezpieczenia
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności banku można także ustanowić na jego rzecz zastaw na zbywalnych rzeczach ruchomych (np. maszynach, pojazdach, przedmiotach wartościowych itp.) lub prawach zbywalnych (np. wierzytelności z rachunku bankowego, udziale w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, papierach wartościowych itp). Zastaw upoważnia wierzyciela do dochodzenia swoich roszczeń z rzeczy (praw) objętych zastawem bez względu na to, czyją staną się własnością z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest pisemna umowa pomiędzy bankiem (zastawnikiem) a właścicielem rzeczy, na której ma być ustanowiony zastaw (zastawcą) oraz wydanie rzeczy bankowi (kredyt lombardowy).
